CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ-ORGANİK BİLEŞİKLER- YAĞLAR

•  Yapılarında C,H,O bulunduran ve bunun yanında P,N gibi elementleri de bulundurabilen bileşiklerdir.
• En küçük birimleri yağ asitleri ve gliseroldur.Ester bağı ile bağlanırlar.
• Parçalandıklarında ortamın asitliğini artırırlar.
•  Yapılarında ki C,H oranı( yanıcı kısım) fazla olduğu için hücresel solunumda parçalandıklarında açığa çıkarttıkları enerji karbonhidrat ve yağlara göre daha fazladır.Bu yüzden enerji verimi açısından 1. sırada yer alırlar.
• Enerji eldesinde ve yapıcı onarıcı olarak kullanılırlar.
• Yine yapısındaki H oranının fazla olmasından dolayı hücresel solunumda kullanıldıklarında bol miktarda su açığa çıkarırlar.
• Yağlar suda çözünmezler ya da çok az çözünürler.Çünkü apolar yapıdaki yağ molekülleri polar yapıdaki su moleküllerine tutunamaz ya da çok az tutunabilir.( Benzer benzeri daha kolay çözer)
• Yağlar eter,kloroform,benzen,aseton gibi organik çözücülerde iyi çözünürler.
• Organların etrafını sararak desteklik yaparlar ve dış etkilerden korurlar.
• Deri altında depolanarak vücudun ıs kaybını engeler.
• Yağda eriyen vitaminlerin( A,D,E,K) vücuda alınmasını sağlar.
• Yağların bir kısmı bazı hormonların,vitaminlerin,glikolipit ve lipoproteinlerin yapısını oluşturur.
• Glikolipitler genellikle sinir hücrelerindeki miyelin kılıf yapımına katılır.
• Hücre zarının temelini oluştururlar( Fosfolipitler)
• Karbonhidrat ve proteinlerin fazlası yağlara dönüştürülür.
• Besinlerdeki yağ varlığını anlayabilmek için Sudan III damlatılır ve kırmızı renk oluşur.
• Yağların sindirimi incebağırsakta başlar.
• Yağlar trigilseritler( Nötral yağlar), fosfolipitler,steroidler olmak üzere 3 gruba ayrılırlar

1) TRİGLİSERİTLER ( NÖTRAL YAĞLAR)

• 3 molekül yağ asidi ile 1 molekül gliserolün ester bağı ile birleşmesi ile oluşur.Birleşme sırasında 3 ester bağı ve 3 su oluşur.( Bağ sayısı= Su sayısı)

• Hayvanlarda depo edilen lipit çeşitleridir.Enerji elde etmek için ilk önce kullanılırlar.
• Bir nötral yağda en az 2 çeşit en fazla 4 çeşit monomer bulunabilir. Çünkü Yağ asitlerinin hepsi birbirinin aynı ise 2 , birbirinden farklı ise 4 çeşit monemer bulunacaktır.
• Nötral yağların yapısındaki yağ asitlerinin karbon atomlarının arasında çift bağ olup olmamasına göre doymuş ve doymamış yağ asidi olarak ikiye ayrılırlar.

A) Doymuş yağlar:

• Yağ asitlerinin karbon atomları arasında çift bağ bulunmaz.
• Oda sıcaklığında katı olan yağlardır.
• Genelde hayvansal kaynaklıdırlar.
• ÖR: Tereyağ,kuyruk yağı,iç yağı,tam yağlı süt ürünleri...

B) Doymamış yağlar:

• Yağ asitlerinin karbon atomları arasında çift bağlar vardır.
• Oda sıcaklığında sıvı olan yağlardır.
• Genellikle bitkisel kaynaklıdırlar.
• Hidrojen ile doyurularak margarinler elde edilir.
• Bazi doymamış yağ asitleri (omega-3,omega-6) vücütta sentezlenemediği için mutlaka dışardan alınması gerekir.Bu doymamış yağ asitlerine esansiyel ( temel) yağ asitleri denir.
• ÖR: Zeytin yağı,pamuk yağı, ayçiçek yağı, soya yağı,balık yağı...

2) FOSFOLİPİTLER

• Hücre ve organellerin zar yapısına katılan temel yağ molekülüdür.Çift katlı tabaka halinde düzenlenmiştirler.
• Yapılarındaki gliserol molekülüne 2 yağ asidi,1 fosfat bağlanmıştır.Yağ asitleri suyu sevmeyen(hidrofobik),fosfat grubu ise suyu seven(hidrofilik) özellik gösterir.

Suyu Seven( polar kısım)                 

Suyu sevmeyen (apolar kısım)

• Hücre zarının yapısı oluşturulurken suyu seven kısımlar dışarıya,sevmeyen kısımlar ise içeriye bakacak şekilde dizilir.

3) STEROİDLER

•  Hücre zarının dayanıklılığını ve geçirgenliğini arttırılar.
• Üreme hormonlarının yapısına katılırlar.
• Sinir hücrelerinde yalıtım görevi görürler
• D vitamini sentezinde kullanılırlar
• Kolestrol da bir streoddir.Safra tuzları ve kortizol hormonu kolestrolden üretilmiştir.