CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ - ORGANİK BİLEŞİKLERİ-PROTEİNLER

• Yapısında C,H,Ove N elementi bulunduran büyük ve karmaşık yapılı bileşiklerdir.
• Temel yapı birimleri aminoasitlerdir.Aminoasitlerin ortamda birikmesi Ph ı düşürür. 
• DNA şifresine göre  Ribozomlarda sentezlenirler.
• Sindirimi ilk mide de başlar.
• Her aminoasidin merkezinde C atomu,bu atoma bağlı bir amino (NH₂) ,bir radikal ( R),bir,karboksil grubu (–COOH) bir de hidrojen (H) atomu bağlıdır.

• Bilinen  20 çeşit aminoasit vardır. Aminoasitlere bu çeşitliliği sağlayan yapısındaki radikal gruptan kaynaklanır.Radikal grupları kendilerine özgüdür.( Radikal,değişken grup anlamına gelir)
• İki aminoasitin birleşmesi aminoasitlerden birisinin karboksil ,diğerinin amino gurbu arasında peptit bağı kurulması ile meydana gelir. Dehidrasyon olayı olduğu için bağ oluşumu sırasında su olusur.

• İki aminoasidin birleşmesi ile dipeptit, üç aminoasitin birleşmesi ile tripeptit, çok sayıda aminoasidin birleşmesi ile polipeptitler oluşur.
• Bitkiler bütün aminoasit çeşitlerini kendileri sentezleyebilirler.Hayvanlar ise 8 tanesini kendileri sentezleyemezler. Vücudun işlevini yerine getirebilmesi için mutlaka dışarıdan almak zorunda olduğu bu aminoasitlere temel (esansiyel) aminoasit denir.
• Aminoasitler amfoter özellik gösterirler.(Asidik ortamda baz bazik ortam asidik gibi davranırlar)
• Bir proteinin türünü 

1. Aminoasidin sayısı
2. Aminoasidin çeşidi
3. Aminoasidin sırasıı belirler.

• Proteinler yüksek sıcaklık,yüksek basınç,küvetli asit ve baz gibi etkenler yüzünden yapısı çabuk bozulur.Bu olaya denatürasyon denir ve geri dönüşümü yoktur.
• Oksijenli solunumla yakılmaları sonucu CO2, H2O ve Amonyak(NH3) oluşur.
• Besinlerdeki protein varlığı Biüret ve nitrik asit çözletileri ile anlaşılır. Biüret damlatıldığında mor,nitrik asit damlatıldığında sarı renk alırlar.
• Proteinler DNA şifresine göre sentezlendikleri için canlılar arasındaki akrabalık ilişkilerinde protein benzerliklerine bakılır.
• Proteinler primer,sekonder,tersiyer ve kuaterner olmak üzere 4 çeşittir.

1. Primer yapı,proteinin kendine özgü dizilimidir ve DNA tarafından belirlenir. Bu yapıdaki küçük değişiklik proteini iş yapamaz hale getirir.
2. Sekonder yapı, primer yapının hidrojen bağları ile düzenli katlanmalar yapması ile oluşur.Sarmal ya da zigzaglı bir görünüm ortaya çıkar.
3. Tersiyer yapı ve kuaterner yapılar daha kompleks ve karmaşık halleridir.

• Denatüre olan proteinler sekonder,tersiyer ve kuaterner yapılarını kaybederler.

• Uzun süreli açlık halinde proteinlerin kullanım sırası 

1)ÜREME HÜCRESİ PROTEİNLERİ  

2)KAS HÜCRESİ PROTEİNLERİ 

3)SİNİR HÜCRESİ PROTEİNLERİ

şeklindedir.

• Proteinlerin temel görevleri

1. Karbonhidrat ve yağlardan sonra enerji verici olarak kullanılırlar
2. Yapıcı ve onarıcıdırlar
3. Enzim ve hormonları oluşturarak vücutta düzenleyici olarak görev alırlar.
4. Kana rengini veren ve solunum gazlarının taşınmasını sağlayan hemoglobin protein yapıdadır.
5. Kanın osmotik basıncının ayarlanmasını sağlayan albumin ve globulin protein yapıdadır.
6. Kasların kasılmasını sağlayan aktin ve miyozin protein yapıdadır.
7. Kanın pıhtılaşmasında etkili olan fibrinojen protein yapıdadır.
8. Antijen ve antikorlar protein yapıda bileşiklerdir.
9. Hormanların çoğu protein yapıdadır.
10. Glikoproteinlerin yapısına katılarak hücrede madde geçişinde etkin rol alırlar.

• Protein yetersizliği sonucu canlılarda:

1. Büyüme yavaşlar ve zamanla durabilir.
2. Zihinsel gelişmede gerileme görülebilir.
3.  Hastalık yapan mikroorganizmalara karşı vücudun direnci azalır (savunma 
4. sistemi zayıflar), kolay hastalanılır.
5.  Hastalık ağır seyreder, açılan yaralar geç iyileşir.
6.  Alyuvar yapımında aksamalar olabilir.
7.  Uzun süreli açlıklarda kan proteinlerinin bir kısmı enerji üretmek amacıyla kullanıldığında kanın osmatik basıncı düşer ve kanın plazma sıvısı dokular arasında birikmeye başlar. Buna açlık ödemi denir.
8.  Kanın pıhtılaşması gecikebilir.